Spomen crkva nalazi se nedaleko od Lajkovca u selu Ćelije, na oko 500 metara od Vračeg brda i groba Dimitrija Tucovića. Crkva je posvećena Svetom Đorđu. Ispod zapadnog dela hrama i zapadno od vrata (zapadnih) nalazi se kosturnica u kojoj su pohranjeni zemni ostaci stradalih srpskih junaka palih tokom prve godine Prvog svetskog rata u borbama na Vračem brdu.
Crkva je sagrađena 1923. i 1924. godine kao kosturnica za oko 7.000 palih srpskih i austrougarskih boraca. Podignuta je na ostacima starijeg hrama. U kriptama ispred zapadnog ulaza i u naosu crkve pohranjene su kosti boraca izginulih tokom Kolubarske bitke.
Tokom 14. ili početkom 15. veka na ovom mestu podignut je manji manastirski kompleks sastavljen od jednobrodne crkve i nekoliko zgrada. Kompleks je podigao vlastelin koji je nakon smrti i sahranjen u manastirskoj crkvi, a njegov grob je devastiran tokom gradnje kosturnice.
Nešto kasnije, verovatno krajem 15. veka u naosu je sahranjen još jedan stariji muškarac, čiji je grob bio namerno sakriven ispod poda crkve.
“Prema narodnom predanju, ovde je sahranjen Grgur Slepi, sin despota Đurđa Brankovića. Međutim, pouzdani istorijski podaci govore da je Grgur poslednju godinu svoga zemaljskog života proveo u Hilandaru, gde se zamonašio i upokojio 1459. godine”, navodi se u tekstu na internet stranici Eparhije Šumadijske.
Crkva je jednobrodna građevina, spoljnih gabarita 6,30 x 10,20m. Apsida je polukružnog oblika, poluprečnika 1,85m. Unutrašnjost je podeljena sa dva para jakih pilastra na tri traveja.
Srednjovekovna crkva je bila izgrađena od pritesanog krečnjačkog kamena i kvadratnih tesanika sige koji su uziđivani u relativno pravilnim redovima. Siga je uglavnom upotrebljavana za izradu pilastra u naosu, uglova crkve i u mnogo manjoj meri zidova. Na osnovu proporcija crkve, kao i dimenzija i rasporeda pilastara, može se sa velikom verovatnoćom pretpostaviti da je crkva u srednjem veku imala kube nad naosom.
“Ostaci starog živopisa sačuvani su samo u nižim zonama. Slično fresko slikarstvo otkriveno je u crkvi sela Dića, podignutoj u prvoj trećini XIV veka. U mnogo manjoj meri freske su sačuvane i na spoljašnjem licu zida”, može se pročitati na veb stranici Eparhije Šumadijske.
Na okolnom prostoru nalaze se ostaci manastirskog kompleksa koji su samo delimično ispitani.
Ovaj medijski sadržaj deo je projekta “Lajkovac u srcu Kolubarske ravnice” koji je finansijski podržan od strane opštine Lajkovac. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu ne izražavaju nužno stavove organa koji je dodelio sredstva.
Kolubarski Info / Eparhija Šumadijska / Zavod za zaštitu spomenika kulture Valjevo / Foto: Vikipedija
