Kulturno dobro od izuzetnog značaja „Okućnica Tešmana Soldatovića“ se nalazi u selu Bastav, osam kilometara udaljenosti od Osečine, u zaseoku Soldatovići jedan kilometar udaljen od magistralnog puta Ljubovija-Šabac. Republički zavod za zaštitu spomenika i kulture svrstao ga je u kategoriju spomenika od izuzetnog značaja 1983. godine, a zavod za zaštitu spomenika i kulture Valjevo je zadužen za njegovu zaštitu.
Okućnica je formirana u prvoj polovini 19. veka od strane poznatog trgovca, istaknutog ustanika i načelnika sreza Rađevskog u narodu poznatijeg kao Tešmana Soldatovića. Okućnicu čine Tešmanov konak, kao centralna zgrada, zgrada okružja sa zatvorom, tri vajata, hlebna peć, pušnica za sušenje šljiva, magaza, mala drvena kapela i još jedna manja stambena zgrada, koja je u međuvremenu preuređena i nije u režimu zaštite.
Tešmanov konak kao centralna i najznačajnija zgrada kompleksa građena je u proleće i leto 1835. godine u prvoj godini posle proterivanja turaka iz sela Sokolske nahije. Gradnja je započeta po naredbi Tešmana, a iz želje da se na što bolji način ugosti knez Miloš, čija se poseta očekivala u ovim krajevima, ali i da se pokaže moć i bogatstvo Tešmana.
Zgrada konaka je podignuta iznad delom ukopanog podruma od lomljenog kamena u bondručkoj konstrukciji sa ispunom od sige. Do glavnog ulaza se dolazi iz dvorišnog dela preko visokog stepeništa i natkrivene terase sa koje se ulazi u mali hodnik. Iz hodnika levo i desno su dve veće sobe opremljene u to vreme najboljim i najkvalitetnijim nameštajem, umetničkim slikama, bogatim i sličnim imibilarijem dovezenim iz Beča. Prvi deo konaka je bio namenjen za prijem gostiju, dok je drugi deo obezbeđivao svu udobnost života domaćinu i njegovoj porodici. Središnja prostorija koja povezuje hodnike je konstrukciji veoma zanimljiva prostorija, naziva se odžaklija-sušara. Pored funkcije da povezuje ova dva hodnika i na taj način obezbeđuje privatnost gostima i domaćinu, u njoj je organizovana i sušara za meso jer je konstruisana tako da nema krov i da se nalazi ispod velikog i širokog dimnjaka. Zanimljivo je da se u ovom delu nalazilo ložište koje je zbog posebne konstrukcije omogućavalo grejanje cele kuće sa jednog mesta. Krov je na četiri vode, blagog nagiba, a krovni pokrivač ćeramida.
Zgrada Načelstva
Zgrada načelstva je drugi po atraktivnosti i značaju objekat u okućnici i nalazi se sa desne strane od ulaza u dvorište i u neposrednoj blizini konaka. Nastala je u isto vreme kada i zgrada konaka. Zidana je kao polubrvnara , takođe na polu ukopanom kamenom podrumu koji je imao ulogu zatvora. Prvi deo je građen od masivnih hrastovih daski i u njoj su sedele stranke i stražari. Dok je drugi građen od istog materijala kao i konak i imao je ulogu sudnice.
Mala kapela
U začelju dvorišta nalazi se mala kapela, sagrađena od masivnih hrastovih dasaka sa visokim krovom takođe napravljenim od dasaka, zaobljenim iznad ualaza. To je mala bogomolja korišćena samo od članova domaćinstva i njihovih gostiju. Tokom svojih poseta knez Miloš Obrenović je u ovoj zgradi provodio najviše vremena.
Ostale zgrade u okućnici
Pušnica-sušara za šljive i peć za hleb su graađene od opeke i natkrivene drvenom konsstrukcijom. Pušnica- sušara za šljive je sagrađena dvadesetak godina posle zgrade konaka i vezana je za donošenje tehnologije sušenja šljiva u Srbiju od strane samog Tešmana. Tri vajata su građena od drveta i u duhu tradicionalnog graditeljstva ovog kraja. Vajati su u upotrebi i u njima se čuva par predmeta iz bogatog pokućstva koje se nalazilo u konaku. Hladnjak sagrađen krajem 19. veka od opeke i drveta, koristi se i danas.
Ko je bio Tešman Soldatović?
Teodor Tešman Soldatović (Bastav, 1799/1800—1876), bio je načelnik Rađevskog sreza, marveni trgovac i izvoznik.
Rođen je na razmeđi 18. i 19. stoleća, u tada Malom Bratačiću, današnji Bastav. Bio je veliki marveni trgovac i izvoznik koji je nekoliko godina proveo i u državnoj službi. Kao načelnik Rađevskog sreza pomogao je sa dvesta seljaka i pandura Tomi Vučiću Perišiću popečitelju vojeno-policajni dela i Lazaru Teodoroviću popečitelju pravosudija da proteraju 1834. godine zaostale Turke iz Sokolskih sela. Godine 1839. knjaz Miloš Obrenović je odlikovao Rađevskog načelnika Tešmana Soldatovića.
Krajem iste godine postavljen je za deputirca (poslanika) Narodne skupštine. Za njega se vezuje i prvo uređenje Smrdan banje, odnosno Banje Koviljače. Postavši Rađevski starešina Tešman je podigao i sudnicu u kojoj je vršio dužnost sudije, u skladu sa onovremenom državnom upravom. Poslednje godine u državnoj službi proveo je na dužnosti načelnika Podrinjskog okruga.
Umro je maja 1876. godine u rodnom selu. Sahranjen je na porodičnom groblju nedaleko od kuće.
Ovaj medijski sadržaj sastavni je deo projekta “Kulturno blago Osečine” koji je finansijski podržan od strane opštine Osečina. Projekat se bavi razvojem kulturnog i umetničkog stvaralaštva, očuvanjem kulturne baštine, kulturnog identiteta, tradicije, običaja i opšteg kulturno istorijskog nasleđa.
Zahvaljujemo se na saradnji Narodnoj biblioteci i direktorki mr Ani Vasiljević, kao i Tursitičkoj organizaciji Podgorina.
Kolubarski Info / Izvor: Narodna biblioteka Osečine / Foto: FB TO Podgorina, Vikipedija
